België is ongetwijfeld een klein land, maar zijn politieke werking is ingewikkeld en haar reputatie op dit vlak reikt tot ver over de grenzen!
Inderdaad, in België neemt men de federale trein, de kinderen worden ingeschreven in een school die behoort tot een van de drie Gemeenschappen, men haalt zijn identiteitskaart af in de gemeente, enz.
Laten we hierbij even stilstaan en proberen beter te begrijpen hoe dat allemaal werkt en tot uiting komt.
Het Belgisch politiek systeem bevat 5 beleidsniveaus, die als volgt gestructureerd zijn:
De drie eerste beleidsniveaus (staat, gemeenschappen en gewest) zijn gelijk in rechten: ze komen tussen op voet van gelijkheid maar in verschillende domeinen.
De twee laatste (provincies en gemeenten) hangen af van de drie eerste niveaus, afhankelijk van de onderwerpen waarover ze bevoegd zijn.
Voorbeeld: als de gemeente Sint-Joost-ten-Node een beslissing neemt inzake huisvesting, zal ze gecontroleerd worden door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, vermits deze bevoegd is op dit gebied.
Het federale niveau
Het federale niveau bestuurt alles wat het land in zijn geheel betreft: justitie, buitenlandse zaken, binnenlandse zaken, politie, defensie, enz. , dit wil zeggen voor wat het belang van de gehele bevolking aangaat, zonder onderscheid van taal, cultuur of woonplaats.
Het is ook de Federale Staat die verantwoordelijk is voor België ten opzichte van de Europese Gemeenschap en de NATO.
De Kamer van Volksvertegenwoordigers en de Senaat maken de wetgevende macht uit (die meer bepaald de wetten stemt) en de Koning en de Regering vormen de uitvoerende macht (die erover waakt dat de wetten toepasbaar zijn).
Daarbij dekt de Federale Staat het gehele Belgische grondgebied.
Het niveau van de gemeenschappen
Er bestaan drie Gemeenschappen in België, samengesteld in functie van de groep waartoe men behoort voor wat betreft taal en cultuur (Franstalige, Duitstalige en Nederlandstalige gemeenschap).
Deze Gemeenschappen zijn bevoegd over onderwerpen die betrekking hebben op de mensen die op hun grondgebied wonen, op het vlak van culturele zaken, onderwijs, jeugdzorg, sport, toerisme, gezondheid, enz.
De Franstalige Gemeenschap oefent deze bevoegdheden uit op het Waalse grondgebied, behalve voor het Duitstalige gedeelte (zie onderstaande kaart) evenals voor de Franstaligen die op het Brusselse grondgebied wonen.
De Nederlandstalige Gemeenschap oefent zijn bevoegdheden uit voor de Nederlandstaligen in Vlaanderen en Brussel.
De Duitstalige Gemeenschap tenslotte oefent zijn bevoegdheden uit voor het Duitstalige gedeelte van het Waalse grondgebied.
Het gewestelijk niveau
België heeft drie gewesten: het Waalse, Vlaamse en Brusselse Hoofdstedelijk gewest. Zij zijn bevoegd over alles wat het grondgebied en de economie aangaat, hetzij op het vlak van huisvesting, leefmilieu, mobiliteit, energie, tewerkstelling, vorming, economische ontwikkeling, landbouw, transport, buitenlandse handel, enz.
Het Vlaamse gewest dekt het geheel van het Vlaamse grondgebied, te weten het gedeelte ten noorden van de taalgrens, met uitzondering van het Brusselse grondgebied (zie onderstaande kaart).
Het Waalse gewest van zijn kant, dekt het volledige Waalse grondgebied, te weten het deel ten zuiden van de taalgrens (in het groen), met inbegrip van het Duitstalige grondgebied (in geel) van het land.
Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tenslotte komt overeen met de Brusselse agglomeratie (in het blauw).
Bron: Les pouvoirs à Bruxelles - CRISP - 2002
Het provinciale niveau
België telt ook nog eens 10 provincies (5 Vlaamse en 5 Waalse) die voorheen afhingen van de Staat, maar die sinds de hervorming van de Belgische staat, die begon in 1970, federale, gewestelijke en gemeenschapsbevoegdheden hebben, terwijl ze onder voogdij (controle) blijven. Algemeen gesteld, heeft het Gewest de algemene voogdij en iedere identiteit komt tussen in functie van zijn eigen bevoegdheid.
Het Brusselse grondgebied is geen provincie.
Het gemeentelijk niveau
We komen tenslotte aan het beleidsniveau dat het dichtst bij en het meest toegankelijk is voor de burger: de gemeenten. Deze vallen, zoals de provincies, onder een hogere overheid, terwijl ze bevoegdheden hebben die hen zijn opgelegd door de Federale Staat, de Gemeenschappen of de Gewesten.
Ze worden hoofdzakelijk gefinancierd en gecontroleerd door de Gewesten.
Nuttige informatie: De gemeente Sint-Joost-ten-Node hangt hoofdzakelijk af van van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
In België zijn in totaal 589 gemeenten.
Het Brusselse Gewest bestaat uit 19 gemeenten, namelijk: